شب در تهران

روایت سقوط شاه ایران به قلم دیپلمات پیشین آمریکا، فیلیپ کاپلان

فیلیپ کاپلان با ۲۷ سال پیشینه خدمت در جایگاه سفیر و دیپلمات دولت آمریکا شاهد برخی رویدادهای مهم تاریخی بوده و از جمله در زمان سرنگونی فردیناند مارکوس، دیکتاتور پیشین فیلیپین، جانشین و مسئول سفارت آمریکا در مانیل، پایتخت این کشور بود. او همچنین در حول و حوش دوران انقلاب ایران در سال ۱۹۷۸ یکی از اعضای ستاد برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری دولت واشنگتن، یعنی بازوی اصلی راهبردی وزارت خارجه آمریکا بود.
کاپلان که اکنون از خدمت در وزارت خارجه آمریکا بازنشسته شده، می‌گوید: «یک روز دیدم شخصی از کارکنان ما که مسئول میز ایران بود برای سفر آماده می‌شود. از او پرسیدم کجا می‌روی؟ گفت برای برکناری شاه ایران به آن کشور می‌رود. گفتم: جالب است، آیا نگران آیت‌الله‌ها نیستید؟ گفت که مهم نیست و شاه را پایین می‌آورد؛ و رفت.»
و در ادامه می‌گوید: «من با [جیمی] کارتر مشکل داشتم زیرا فکر می‌کردم که سیاست‌های او ما را به جایی که باید برویم، نمی‌رساند.»
کاپلان با بیان اینکه سفير آمريکا در ايران سياست دست روی دست گذاشتن را در پيش گرفته بود، می‌گوید: «او هفته‌ای یکبار شاه را ملاقات می‌کرد و کاملاً نسبت به آنچه قرار بود رخ دهد بی‌تفاوت بود.»
وی می‌افزاید: «زمانی که رابطه ما با ایران از بین رفت، بسیار ناراحت شدم و این گونه بود که ایده نوشتن این کتاب شکل گرفت.»
کتاب «شب در تهران» که نسخه چاپی آن توسط انتشارات ملویل منتشر شده و از ۱۹ اکتبر در دسترس است، داستان دیوید وایزمن، دیپلمات آرمان‌گرای آمریکایی را روایت می‌کند که وظیفه دارد شاه ایران را از قدرت خارج و بهترین گزینه را از میان ارتش، روحانیت و طبقه حاکم برای جانشینی او پیدا کند.
کاپلان می‌گوید: «برخی از مردم فکر می‌کنند که دیپلماسی مهمانی یا جشن است. برخی دیگر فکر می‌کنند که این موضوع در مورد چیزهای خوب مثل گفتگو و توافق است. در حالی که دیپلماسی تلاش برای متقاعد کردن طرف مقابل است تا کاری را که شما می‌خواهید، انجام دهد. گاهی اوقات این کار نمی‌کند و اقدامات دیگری انجام می‌شود.»
او می‌گوید: «هنری کیسینجر یک بار به من گفت که دیپلماسی بدون قدرت باعث تحقیر می‌شود. نقطه مقابل نیز صادق است، قدرت بدون دیپلماسی می‌تواند شما را درگیر کند.»
کاپلان در ادامه می‌گوید: «بحث مهمی که سال‌ها ادامه دارد این است که آیا باید بیشتر بر قدرت تمرکز کنیم یا بر دیپلماسی؟ انتخاب کردن میان این دو گزینه کار غلطی است. تنها راه برای کارکردن این است که از هر دو به طور همزمان استفاده کنید.»
کتاب کاپلان در ژانر «تریلر» نوشته شده که درونمایه هولناک در فضای پلیسی و جاسوسی دارد. ژانر تریلر در ادبیات شکل تحول‌یافته ژانر کلاسیک پلیسی است.